Хиджаб тартқан дұрыс па?

Белгілі бір мәселе жөнінде әр түрлі пікірлер болатыны заңдылық. Біз сол пікірлерді жарыққа шығару мақсатында «Бетпе-бет» деген айдар ашып отырмыз. Алғашқы әңгімеміз хиджаб жөнінде болмақ.

Қазір қыз балалардың хиджаб тартып оқу орындарына баруы туралы қарама-қайшы пікірлер айтылып жатыр. Әділет пен Білім және ғылым министрлері де осы тұрғыда екі түрлі ұстанымын айтты. Төменде біз де қыздардың хиджаб тартуы жөніндегі екі түрлі көзқарасты ұсынып отырмыз. Сонымен…

Хиджаб — исламның байрағы

Бауыржан ЕСМАХАН, облыстық орталық «Нұр Ғасыр» мешітінің бас имамы:

— Қыркүйек айында Әділет министрі Рашид Түсіпбеков оқу орындарында хиджаб киюге тыйым жоқтығын айтқан еді. Іле-шала Білім және ғылым министрі Жансейіт Түймебаев өз ұстанымын айтты, хиджабқа тыйым салды. Түймебаевтың уәжі бізге түсініксіз. «Білім туралы» Заңда хиджаб киюге болмайтындығы туралы жазылмаған. Конституцияда да әр қазақстандықтың діни сенім бостандығы бар екендігі көрсетілген. Елбасымыз бүкіл әлемдік және дәстүрлі діндер басшыларын шақырып, биыл Елордада  ІІІ съезд өткізді. Бұл съезд — әлемдегі тұрақтылықты сақтап, қауіпсіздікті қамтамасыз етуде ұтымды бастамаларымен дүние жүзіне танылған еліміздің халықаралық аренадағы саяси салмағын одан әрі ұлғайтқан маңызды іс-шара. Елбасымыз әлемдік дін өкілдерін бірлікке шақырып жатыр. Өкінішке орай, исламның ішінде бірлік, тұтастық жоқ. Соның бір көрінісі — хиджабқа қатысты дау. Хиджаб — сектаның көрінісі емес.

Қыз баланың басындағы орамалды тек  әншейін орамал ретінде қарауға болмайды. Қазақстанның байрағы бар. Ол — еліміздің мемлекеттік нышаны, рәмізі. Ту да шүберектен жасалған. Бірақ оны шүберектен жасалған деп емес, кең ауқымда түсінеміз, мемлекеттік рәміз деп құрметтейміз. Шетелдерде өткен олимпиадаларда еліміздің көк байрағы көтерілгенде шаттанамыз. Сол Туды біреу: «Ілме, көтерме» деп жатса, қандай күйге түсер едік? Сол сияқты егер қыз баланың басындағы орамалы жерге түсетін болса, біздің Туымыз жерге түсіп кеткендей қиналуымыз керек. Себебі, хиджаб — исламның Туы, исламның байрағы.

Қазір жұмыс орындарында, мектептерде, колледждерде қыз балалардың орамал тартуына байланысты түсініспеушіліктер болып жатыр. Алланың әмірін орындап, орамал тартып жүрген қыз балаларға мекеме басшылары тарапынан «Орамалыңды таста, әйтпесе жұмысқа қабылдамаймын, оқуға орамалыңды шешіп кел» деген мағынада әңгіме айтылып жатыр. Қыз балалар орамалды еріккеннен тағып жүрген жоқ. Ислам дінінде орамал тақсаң да болады, тақпасаң да еріктісің деген ұғым жоқ. Орамал тарту — парыз. Әйел адамдардың орамал тартуы — ер кісілердің сақал өсіруінен де үлкен парыз.

Түсініксіз: неге оқу орындарының басшылары кіндігін ашып жүрген қыздарды тәртіпке шақырмайды? Қысқа көйлек, ашық-шашық киім киген қыздарды неге жөнге салмайды? Студенттердің арасында кіндігіне сырға тағып алғандар да бар. Мұрнына сырға тағатындар да кездеседі. Тіпті, кейбір жігіттер құлағына сырға тағатын болды. Ерсі нәрсе, міне, осылар. Неге осы әдепсіз әрекеттерге көз жұма қараймыз?

Ислам дінінде әфғал мүкаллафин деген бар. Бұл — балиғатқа толған ақыл-есі дұрыс  кісілерге міндеттелген істер. Сол міндеттелген істің бірі — хиджаб тарту. «Әйелдерге айт, өздеріне харам етілген нәрселерге қарамасын. Ұятты жерлерін зинадан, күнә атаулыдан қорғасын. Мәжбүр көрінген жерлерінен тыс әдеміліктерін көрсетпесін. Орамалдарын жағаларын да жабатындай етіп тақсын».  Бұл — Нұр сүресінің 31-аяты.

Хиджаб — құлшылық-ғибадат мақсатымен киілетін киім.  Құранда қыз-келіншектердің киетін киімінің нақты пішімі көрсетілмеген. Бірақ нақты қай жерлерді ашық қалдыру керектігі жазылған. Мәжбүр көрінген жерлер дегеніміз  —  бет, білектен төмен екі қол, тобықтан төмен екі аяқ. Сондықтан басқа дене мүшелерін жабу керек. Бұл — Алланың бұйрығы.

Қыз балалар үйінде: ата-анасы, жолдасы, бауырларының ортасында орамалды жеңіл тағуына немесе тартпауына болады.

Жалпы, қыз балаларға балиғат жасынан бастап орамал тарту парыз болып саналады. Қыз балаға 7, 8 жасынан бастап орамал тағу туралы уағыз айтып, балиғатқа толмаса да хиджаб тартуына болады.

Әйел адам өзінің дене бітімін ерекше айқындамайтын кеңдікте кез  келген киім үлгісін таңдауға құқығы бар. Мұндай киім киюдегі мақсат — қыз бала ер кісіні өзіне қызықтыратындай дәрежеде киінбеуі керек.  Киімнің түсі, материалы әркімнің талғамына байланысты. Әйелдер қазіргі заманға сай етіп, киім тіктіріп те киюлеріне болады. Сәнді, өзіне жарасымды, жалпы эстетикаға сай киім киюге ислам дінінде қарсылық жоқ. Сауд Арабиясы мен Ирандағы әйелдер сияқты қара киім киіп жүру үрдісі барша мұсылмандарға парыз емес.  Дегенмен қара түсті киім кию күнә да емес. Ең маңыздысы, мәжбүр көрінген жерлеріңнен басқа дене мүшелері көрінбеуі тиіс. Кейбіреулер бетін жауып алады. Паранджа, никаб кию де парыз емес.

Әйел адам Құран өлшемдерінен шықпау шарты мен әр мұсылман киім үлгісін өзінің менталитеті мен әдет-ғұрыптарына, заманына қарай, әрі өздері өмір сүріп отырған жерлері, ауа райы ерекшеліктеріне ыңғайлы етіп таңдап алуы керек. Мысалы, қазақ жерінің әр өңіріне тән әйел кимешегі болған. Тіпті, әйелдердің жас ерекшеліктеріне байланысты  да кимекшек тігілген. Кимешектеріне қарап, әйелдің жасын шамалауға болады. Тіпті, оның емізулі баласы бар-жоқтығын да кимешектен аңғаруға болатын.

Ата-бабаларымыз: «Ғұрпымызда орамал тарту жоқ» деп Құран қағидасына қарсы шықпаған. Керісінше, оны ғұрпымен сабақтастырып, ой-өрнегімен көмкеріп, өзінің төл киім үлгісіне айналдыра білген. Бұрын келіндер ата-енесінің, қайынағаларының алдында орамалсыз жүрмейтін болған. Қазір де бұл үрдіс сақталған.

Кейбір мұсылман елдерінде көптеген әйелдер сауатсыз екен. Құранның әмірі, пайғамбарымыздың хадисінде біздің Қазақстанда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың жүргізіп жатқан саясатында  білім алу керектігі туралы айтылған. Құран Кәрімдегі ең бірінші әмір — «оқы!». Хадисте әйел адамға да, ер адамға да діни және дүниеауи білім алу парыз деп жазылған.

Бірде мешітке колледжде оқитын қыз бала келді. Ол дәріс алатын оқу орнында хиджаб тағатын қыздарға қысым көрсетіліпті. Әлгі қыз бала егер колледж басшысы орамал тартуына түсіністікпен қарамаса, онда оқудан шығатындығын айтады. Оқу орнының басшысы адамның діни сеніміне тиісіп жатыр. Қыздарды қыспаққа алып, орамал тартуға тыйым салына берсе, онда бірте-бірте орамал тартатын қыздардың барлығы оқуды тастап кетпесіне кім кепіл? Бұл Құранға да, хадиске де, Елбасының саясатына да қайшы келеді.

«Хиджаб тарту —  қазақта жоқ дәстүр»

Алтай ТАЙЖАНОВ, философия ғылымының докторы, профессор:

— Қазақстан — мұсылман мемлекеті емес, мұсылмандар тұратын ел. Қазақстан — зайырлы мемлекет. Біздің елде дін мемлекеттен бөлек. Сондықтан дінге сенеміз бе, сенбейміз бе, діннен шығатын этнографиялық, этнологиялық ұғымдар, салт-дәстүрлерді ұстаймыз ба, ұстамаймыз ба, өз еркімізде.

Қазақ әйелдері еш уақытта хиджаб тартпаған. Хиджаб тарту — қазақта жоқ дәстүр. Сондықтан біз осы жоқ дәстүрмен күресуіміз керек.

Қазақтар көшпенді болған. Мал шаруашылығымен айналысқан елдің ер азаматы да, әйелдері де ат үстінде жүрген. Ал атқа мінген кісіге етегі жер сызған ұзын киім кию — оның қимыл-қозғалысына қолайсыз екені белгілі.

Ертеде қазақ әйелдері бас киімінің жүзден астам түрі болған. Мысалы, бота бөрік, бұлғын бөрік, дөңгелек бөрік, жалбағай, т.б. Сол жүзден астам бас киімді әйел адамдар жас ерекшелігіне байланысты кие білген.

Қазақ ешқашанда бесіктен белі шықпаған қыз балаға орамал тақпаған. Қыз баланы еркелетіп, жат жұрттық деп ерекше қадірлеп, әлпештеп  өсірген. Рас, қазақта орамал тарту үрдісі бар. Орамалды қыз бала келін болып, босаға аттағаннан кейін таққан. Бірақ жас келін балалы болғанша қыздың киімін киіп жүре берген.

Қазақ әйелдеріне қазір де хиджаб тағудың ешқандай қажеттілігі жоқ. Мүмкін діндар әйелдің рөлін сомдау үшін киноға түскенде, қойылым кезінде хиджаб тағу керек болар. Бірақ күнделікті тірлікте кішкентай қыз бала түгілі, орта жастағы, тіпті егде жастағы әйелдер үшін де етегі жер сызған ұзын көйлек киіп, орамал тарту қажет емес. Өзіндік пікірі қалыптасып үлгермеген мектеп жасындағы балаға орамал тартудың өзі — оны қорлау. Баланың басына орамал тағу — оның балалығын талан-таражға салу. Бала болғаннан кейін ол ойнайды: секіреді, жүгіреді. Осы тұрғыдан алғанда орамал тағу — баланың мүмкіндігін шектейді. Оның үстіне, жас  баланың орамал тағуы оған психологиялық соққы болуы мүмкін. Сыныптастары оған таңырқай қарауының өзі жас баланың психологиясына кері ықпал етеді. Бала — бала. Қасында отырған ер бала орамалын тартып ойнауы мүмкін. Сондықтан жас баланың басына орамал шандып қойған ата-ана мұны да ойлағаны жөн. Меніңше, бұл мәселеде алдымен ата-ананы тәрбиелеу керек.

Бұрын мектептерде қыздарға сырға, сақина, алқа тақтырмайтын еді. Қазір балалар соңғы үлгідегі ұялы телефон ұстайды. Тіпті мектепке жеке көлігімен баратын балалар да бар. Бұл —  балалардың психикасын бұзады. Сондықтан мектептің өз дәстүрі, өз формасы болуы керек.

Хиджабты тек қана мектеп оқушылары емес, арнаулы, орта, жоғары оқу орындарының оқушы, студенттері де тартпауы тиіс. Себебі, олар зайырлы мемлекеттің зайырлы оқу орнында оқып жүргендігін ұмытпағандары жөн. Сондықтан студенттер, оқушылар  оқу орнының талаптарын орындауға міндетті. Оның үстіне білім беру мекемелерінде хиджаб тартатын адамға жағдай жасалмаған. Мысалы, хиджаб тартқан қыз шетел тілдері бөлімінде оқиды делік, сабақ барысында ол құлағына құлақша киюуі керек. Орамалды шандып тастаған соң, қалай тыңдайды?

Егер оқушы немесе студент оқу орнының басшысы орамал тартуға тыйым салғаны үшін оқудан шығамын десе, еркі білсін. Негізі діни оқу мен таным және ғылыми оқу мен таным екеуі бір-бірін жоққа шығармайды. Бірақ түптің түбінде діни түсініктегі адамға зайырлы мемлекеттің оқуын оқығаннан пайда жоқ. Рас, діндар болса, діни оқуға түскені жөн.

«Мұсылманбыз» дейтін кейбір әйелдердің киген киімдері сыпырғыш сияқты, етектері жер «сыпырып» жүреді. Ұзын етек көйлек кигендердің қоғамдық көлікке қалай мінетініне қайран қаламын. Олардың етегін біреу басып кетеді немесе өзі басады, сонда тазалық қайда?

Хиджаб тарту үшін Құранды араластырмау керек. Құран — қасиетті кітап. Қасиетті кітап кез келген адамға қол жетімді болмайды. Кешегі маскүнемдердің көпшілігі қазір діндар болып кеткен. Солар әйелдеріне тыйым салу үшін Құранды алға тартады.

Қысқасы, дінге біржолата бет бұрған адам ғана хиджаб тартып, етегі ұзын көйлек киюуі шарт. Оқушы, студент, жұмыс істейтін әйел адам ондай киімді кимегені дұрыс. Әйел адам ораза кезінде, туысы қайтыс болып, садақаға барғанда ғана орамал тартуына болады. Ал одан басқа уақытта әйелдердің барлығы сәннен қалмай, өзінің қалауы бойынша киінгені абзал.  Жаппай етегі жер сызып жүретін көйлек кию, жағына дейін жасырып орамал тарту — ақылға сыймайтын әрекет.

Әзірлеген Гүлжан БАЗЫЛҚЫЗЫ.